Gaziantep de Psyche

M.ö. 300 yılında Büyük İskender’in generallerinden l. Seleukos Nikator, Fırat Nehri’nin stratejik ve ticari açıdan önemli olan bir noktasında kendi adıyla anılacak Fırat Seleukeia’sı anlamina gelen “Seleukeia Euprates” şehrini kurar. Şehrin hemen karşısına da esinin adı olan Apameia adında yeni bir şehir kurar ve bu iki şehri bir köprü ile birbirine bağlar. Fakat zaman içinde Seleukeia büyüyecek, Apameia önemini giderek yitirecektir. Kommagene Krallığı’nın büyük kentinden biri olan şehir, stratejik konumu nedeniyle Roma İmparatorluğu’na dahil edilir. Bölgeye yerleşen 4. Lejyon ‘un paralı askerlerinin yaptığı harcamalar ve barış dönemi sonrasında gelişen ticaretin etkisiyle şehrin nüfusu 80.000 kişiye ulaşır. Şehrin adı da “Köprü-Geçiş Noktası” anlamına gelen “Zeugma” olarak değiştirilir.

Zeugma, Roma’nın doğu sınırındaki en büyük kentidir. 20.000 dönümlük bir alana yayılan kentin her köşesinde ayrı bir ihtişam göze çarpar. Özellikle konut mimarisi çok görkemli detaylarla süslenmiştir. Zeugma M.S. 256 yılına kadar bu ihtişamla hayatına devam eder. Fakat sonunda Roma, bölgenin hakimiyetini Sasani’lere kaptırır. Şehir yıkılır ve yağmalanır. Daha sonraki dönemlerde yerleşme devam etse de Fırat Nehri üzerindeki bağlantı noktasının Birecik’e kayması İle Zeugma önemini yitirir. Bu büyük ve ihtişamlı şehir yüzyıllarca toprağın altında kalır. 

Zeugma Antik Kenti’nde, 1987 yılından bu yana Gaziantep Müze Müdürlüğü ve çeşitli ekipler tarafından kazılar yapılmaktadır. Uzun yıllar Müze Müdürlüğü tarafından, Gaziantep Valiliği’nin desteği İle sürdürülen kazı çalışmaları 2000 yılında ortaya çıkarılan eserlerden dolayı dünyanın İlgi odağı haline gelmiştir. Yapılan kazılar neticesinde ikiz villalar olarak adlandırılan Poseidon ve Euphrates Villaları ortaya çıkarılmıştır. Bu villalarda yüzlerce metrekare taban mozaiği, duvar resmi, Mars heykeli ve pek çok küçük eser bulunmuştur.

2000 yılında Belkıs/Zeugma Antik Kenti, Birecik Barajı’nın yapımı tamamlandığı için su tutulmaya başlanmış ve ortaya çıkarılan eserler Antik Kent’in A ve B Bölgelerinde de yapılan hummalı çalışmalar sonucunda, yüzlerce metrekare mozaik, sütunlar, çeşmeler ve küçük eserler suların altında kalmaktan kurtarılmıştır. Kurtarılanların bir bölümü Gaziantep Müze Müdürlüğü depolanan, bazı yapı taşları, sütunlar, çeşme parçaları ve sütun başlıkları gibi mimari elamanlar ıse Zeugma’da sulardan etkilenmeyecek alanlarda oluşturulan koruma bölgelerine taşınmıştır.